Column: zelfstandige of toch een werknemer?

Magazines | Utrecht Business Nr 4 2020 | Lees volledige uitgave online

Zelfstandige of toch een werknemer?

Er werken steeds meer mensen als zelfstandige, ook in gevallen waarin de vraag kan worden gesteld of niet gewoon sprake is van een arbeidsovereenkomst. In vrijwel iedere discussie over de kwalificatie van de arbeidsovereenkomst werd verwezen naar het zogenoemde 'Groen/Schoevers-arrest' van de Hoge Raad uit 1997. Recent heeft de Hoge Raad een belangrijke nuancering gegeven op het Groen/Schoevers-arrest. In deze column wordt uitgelegd wat de Hoge Raad heeft geoordeeld en wat dit betekent voor de praktijk.

Kwalificatie van de arbeidsovereenkomst

De wet definieert de arbeidsovereenkomst als een "overeenkomst waarbij de ene partij, de werknemer, zich verbindt in dienst van de andere partij, de werkgever, tegen loon gedurende zekere tijd arbeid te verrichten." Uit deze definitie kunnen drie karakteristieke kenmerken worden afgeleid, namelijk i) persoonlijke arbeid, ii) loon en iii) gezagsverhouding. Niet alleen vanuit fiscaal oogpunt, maar ook vanuit arbeidsrechtelijk oogpunt is het belangrijk om te beoordelen of (wellicht toch) sprake is van een arbeidsovereenkomst. Werknemers hebben namelijk meer rechten en worden beter beschermd dan zelfstandigen.

Partijbedoeling speelt toch g??n rol

In het X/Gemeente Amsterdam-arrest van 6 november 2020 heeft de Hoge Raad geoordeeld dat 'anders dan uit het arrest Groen/Schoevers wel is afgeleid', de bedoeling van partijen g??n rol speelt bij de vraag of de overeenkomst moet wor-den aangemerkt als een arbeidsovereenkomst. Waar het om gaat is of de tussen de partijen overeengekomen rechten en verplichtingen voldoen aan de wettelijke omschrijving van de arbeidsovereenkomst.

Verder legt de Hoge Raad uit dat voordat een overeenkomst kan worden gekwa-lificeerd ('kwalificatiefase'), duidelijk moet zijn wat partijen hebben afgesproken ('uitlegfase'). Daarover kan immers onduidelijkheid of discussie ontstaan. In de uitlegfase geldt de Haviltex-maatstaf, welke inhoudt dat het niet alleen gaat om wat partijen hebben opgeschreven in de overeenkomst, maar ook om wat zij heb-ben beoogd af te spreken en van elkaar mochten verwachten. Oftewel: anders dan in de kwalificatiefase speelt in de uitlegfase de partijbedoeling wel een rol.

Wat betekent dit voor de praktijk?

Het is afwachten wat dit arrest precies teweeg zal brengen. Onze verwachting is dat rechters sneller geneigd zullen zijn om te concluderen dat sprake is van een arbeidsovereenkomst. Uiteraard zal men zich voortaan in de kwalificatiefase niet (meer) kunnen verschuilen achter de wens van partijen om een opdrachto-vereenkomst in plaats van een arbeidsovereenkomst te sluiten. In de uitlegfase zal de partijbedoeling nog wel relevant zijn, bijvoorbeeld bij de vraag of sprake is van loon. Zowel in het arrest Groen/Schoevers als in het arrest X/Gemeente Amsterdam werd in de uitlegfase al geconcludeerd dat het niet de bedoeling van partijen was om af te spreken dat loon zou worden betaald voor de te verrichten arbeid, zodat geen sprake was van een arbeidsovereenkomst.

Het is meer dan ooit aan te raden om ervoor te zorgen dat er relevante verschillen zijn aan te wijzen als het gaat om de gemaakte afspraken, zodat op basis daarvan kan worden betoogd dat bijvoorbeeld geen gezagsverhouding aanwezig is. De enkele wens van partijen om buiten het arbeidsrecht te blijven zal vermoedelijk zelfs aan de bovenkant van de arbeidsmarkt niet (meer) voldoende zijn.

Column

mr. Evelien Brussee

Van Benthem & Keulen Advocaten & Notariaat

e-mail: evelienbrussee@vbk.nl

telefoon: +31 30 259 55 52

delen:
Algemene voorwaarden | privacy statement