Magazines | Utrecht Business Nr 6 2019 | Lees volledige uitgave online

De Raad van State oordeelde in mei 2019 dat het Programma Aanpak Stikstof (PAS) niet geschikt is als wettelijk beoordelingsinstrument bij vergunningen voor stikstofuitstotende activi-teiten. Volgens 's lands hoogste bestuursrech-ter is het PAS in strijd met de Habitatrichtlijn van de

Europese Unie. Tot de uitspraak werd op basis

van het PAS toestemming verleend op grond van toekomstig geplande positieve effecten.

Van alle projecten die stikstof uitstoten, moet nu vooraf worden aangetoond dat zij geen significant effect hebben op een groot deel van de ruim 160 Natura 2000-gebieden. Een com-plex en onzeker proces. Als gevolg daarvan kwam de vergunningverlening stil te liggen.

Duizenden bouw- en infrastructuurprojecten stagneren.

Vlam in de pan

Om weer te kunnen bouwen, moet Nederland de stikstofuitstoot substantieel terugdringen. Toen het adviescollege onder leiding van Johan Remkes op 25 september haar eerste aanbe-velingen daarvoor presenteerde, werd duidelijk dat ingrijpende maatregelen onvermijdelijk zijn. De vlam sloeg in de pan. Het Malieveld liep vol met boze boeren en bouwers, wegen werden geblokkeerd en provinciehuizen bezet. Stikstof bepaalde het nieuws. Niet verwonderlijk, want de gevolgen van de RvS-uitspraak zijn enorm. Denk aan de woningmarkt, waar het grote te-

Tijdsdruk en

Spanning stikstofcrisis loopt op

Stikstof. Tot een half jaar geleden maakte amper iemand zich er druk over, nu ligt het woord op ieders lippen. Een uitspraak van de Raad van State zorgde ervoor dat bouwend Nederland op slot ging. Het kabinet zoekt koortsachtig naar maatregelen om de uitstoot te beperken. Spanning tussen korte- en langetermijneffecten, ratio en emotie leveren duivelse dilemma's

CASE STIKSTOF

Tekst: Hans Haj?e

De

kort aan huizen schreeuwt om veel nieuwbouw in een hoog tempo. De stikstofproblematiek zet een forse streep door deze ambitie.

Van het slot

Het kabinet zoekt koortsachtig naar manieren om te voorkomen dat het land op slot blijft. In november is een aantal noodmaatregelen aangekondigd waardoor projecten vooralsnog doorgang zouden moeten kunnen vinden. Naast de veelbesproken verlaging van de maximumsnelheid voorzien de plannen onder meer in direct natuurherstel. De helft van de half miljard euro die het kabinet vrijmaakt voor stikstofmaatregelen is hiervoor bestemd. Door Natura 2000-gebieden samen te voegen, worden deze groter en robuuster. Hierdoor zou het mogelijk moeten worden om aan de randen ervan grond vrij te maken voor woningbouw. Voor dit plan is nog wel goedkeuring van de Europese Commissie nodig. Verder moet veevoer met minder eiwit zorgen voor minder ammoniak en dus een lagere stikstofuitstoot. Ook komt er meer budget voor een sanerings-regeling voor de varkenshouderij. En met een noodwet moeten projecten die cruciaal zijn voor onze veiligheid dijkverzwaringen, kustverster-king doorgang kunnen vinden.

Niet van harte

Het kabinet loodste haar plannen door de Tweede Kamer. Van harte ging dat niet. Er is stevige twijfel over de juridische houdbaarheid van sommige voornemens. Ook de Eerste Kamer stemde morrend in met de wet. Het ka-binet verwacht dat het met deze en een aantal aanvullende maatregelen zoveel stikstofuitstoot vermijdt dat het lukt om volgend jaar 75.000 woningen te realiseren. Ook moeten duizen-den rijksprojecten weer op gang komen. Denk aan dijkversterking en de aanleg van snel-wegen. De komende periode worden additi-onele maatregelen bekendgemaakt. Ook de commissie-Remkes komt met nieuwe adviezen over onder meer bemesting, beweiding en luchtvaart.

Haast geboden

Hoe hevig de pijn wordt en hoe lang deze aanhoudt, hangt sterk samen met de impact van de maatregelen en het tempo van hun implementatie. Haast is geboden want steeds meer bedrijven ondervinden de gevolgen van de stikstofcrisis. ABN Amro publiceerde begin december haar sectorprognoses voor econo-mische groei in 2020. Volgens de bank worden vooral de agrarische sector (-0,5% groei) en de bouw (-2%) getroffen. Ook toeleveranciers kunnen negatieve gevolgen ondervinden van de stikstofuitspraak. Denk aan transportbe-drijven die bouwmaterialen vervoeren. De afnemende vraag zet de tarieven in de sector onder druk. Datzelfde geldt voor de binnenvaart waar bouwmaterialen zo'n 40% van het volume

uitmaken. ABN Amro verwacht dat de groei in de transport- en logistieksector volgend jaar terugvalt tot een half procent. Ook industri?le bedrijven producenten van bouwmachines en -materialen maar bijvoorbeeld ook makers van voederrobots voor de veeteelt merken de gevolgen (-1,5%)

Rooskleurig perspectief

De stikstofcrisis kent niet alleen verliezers. ABN Amro denkt dat de vastgoedsector in 2020 en 2021 een waardegroei zal door-maken. De afnemende bouwproductie drijft immers de prijzen van bestaand vastgoed op. Verder wijst het adviescollege Remkes op het rooskleurige toekomstperspectief voor modulair, circulair, emissieloos en natuurinclu-sief bouwen. Nu al bieden dergelijke projecten meer kans op succes bij een vergunningpro-cedure dan traditionele bouw. De stikstof-problematiek kan de transitie naar duurzaam bouwen substantieel versnellen. Never waste a good crisis klinkt wrang maar bevat in deze context zeker een kern van waarheid.

Hevig verzet

Als het goed is, kunnen bouwers door de kabinetsplannen weer vaart maken en blijft de economische impact van de stikstofcrisis in 2020 beperkt. Voor de jaren daarna zijn opnieuw ingrijpende maatregelen nodig. RIVM bracht de bronnen van stikstofuitstoot in kaart. In 2018 werd maar liefst 46% veroorzaakt door de landbouw. Het buitenland was verantwoor-delijk voor 33%, wegverkeer voor 6% en bouw voor slechts 1%. Dat aanvullende maatregelen vooral agrarische bedrijven zullen raken, ligt voor de hand. Dat het verzet hiertegen hevig zal zijn eveneens.

Andere doelstelling

In de waan van de dag is een breder per-spectief welkom. In een publicatie medio december bevestigt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) dat het verlagen van de uitstoot voor de korte termijn inderdaad de enige manier is om bouwvergunningen te kunnen verlenen nabij de Natura 2000-gebie-den. Voor de lange termijn raadt het instituut het kabinet echter aan om zich een andere doelstelling op te leggen, bijvoorbeeld het verbeteren van natuur. Dit is immers de strek-king van de Habitatrichtlijn waaraan Europese landen moeten voldoen. Stikstof wordt in die richtlijn niet genoemd. Blijft de overheid zich focussen op het verlagen van stikstofuitstoot dan bestaat volgens het PBL de kans dat het verlenen van bouwvergunningen op termijn nog lastiger wordt.

Struisvogelpolitiek

Het kabinet is niet te benijden. Er is geen tijd

CASE STIKSTOF

Als ondernemer bent u druk en het werk loslaten lukt soms pas ?cht in een compleet andere omgeving. Reisorganisator Jambo is specialist in bijzondere reizen en stelt hier graag zo'n reis aan u voor. Want tijdens een 13-daagse priv?-safari langs befaamde wildparken met verblijf in stijlvolle lodges en bijzon-dere tented camps op unieke locaties in Tanzania en op Zanzibar is het bijna onmogelijk om aan zaken te denken.

Indien u in een week d? safarihoogtepunten van Tanzania wilt zien, dan is deze reis bijzonder geschikt. Samen met uw priv?-chauffeur/gids gaat u op safari en brengt u een bezoek aan Lake Manyara, de wereldberoemde Ngorongoro krater en de uiterst wildrijke vlaktes van de Serengeti met ontelbare kuddes olifanten, gnoes en zebra's, giraffen, leeuwen en luipaarden. Met een ontspannen afsluiting op het tropische eiland Zanzibar heeft u met deze reis de ideale mix van safari en strand.

Dag 1: naar Kilimanjaro

U vliegt rechtstreeks met KLM naar Kilimanjaro, waar u 's avonds aankomt. U wordt naar uw hotel in Arusha gebracht, zodat u kunt bijkomen van uw vlucht, alvo-rens u start met uw safari-avontuur.

Dag 2: Lake Manyara National Park

Met uw Engelssprekende chauffeur/gids rijdt u in een priv? 4X4 safarivoertuig naar het eerste hoogtepunt van deze reis: Lake Manyara, waar u 's middags een gamedrive maakt. De Hippo Pool met het grote aantal nijlpaarden is zeer vermakelijk.

Dag 3-4: Serengeti National Park

Hierna gaat u vervolgens naar de Serengeti: ??n van de beroemdste wildparken ter wereld. Om de Serengeti staat geen hek en het wild houdt zich niet aan denkbeeldige grenzen. U hoeft geen rekening te houden met andere reizigers, u reist tenslotte op priv?basis! In de Serengeti heeft u kans op een ontmoeting met alle leden van de Big Five, hoewel de neushoorn zeldzaam wordt gespot.

Dag 5-6: Ngorongoro krater

Vandaag rijdt u naar de imposante Ngorongoro kra-ter. De bodem van de krater heeft een doorsnee van 16 tot 20 kilometer en de variatie aan landschappen en diersoorten is voor zo'n relatief klein gebied onge-kend. Overnachten doet u op de rand van de krater, wat een bijzondere dimensie aan uw verblijf geeft.

Dag 7-11: strandverblijf Zanzibar

Na een aantal dagen vroeg opstaan kunt u ontspan-nen nagenieten op het specerijeneiland Zanzibar. U vliegt naar dit tropische eiland waar u vijf nachten in een fijn resort verblijft. Het eiland heeft hagelwitte, beeldschone stranden en de spectaculaire onderwa-terwereld is ideaal voor duik- en snorkelliefhebbers.

Dag 12-13: naar Amsterdam

U kunt vandaag nog even genieten, waarna u tot slot naar de luchthaven wordt gebracht en via Nairobi of Dar es Salaam terugvliegt naar huis.

Prijsindicatie: vanaf 2.659,- per persoon exclusief vlucht

Jambo Safari Club

D? Afrika en Safari autoriteit

Safari ?n strand

Avontuur in

Tanzania &