Magazines | Utrecht Business Nr4 2024 | Lees volledige uitgave online

Door de ingrijpende restauratie was de Utrechtse Dom ruim vier jaar aan het zicht onttrokken. Toen de steigers zakten, realiseerden Utrechters zich wat ze gemist hadden. Eens te meer werd duidelijk hoezeer stad en toren verbonden zijn. Met de onthulling van de nieuwe verlichting zette koningin Máxima de vernieuwde Dom in de spotlights.


De Romeinen bouwden rond het jaar 47 een castellum op het Domplein met de naam Traiectum. Lang na hun vertrek werd dit fort uitvalsbasis voor missionaris Willibrord die de Friezen wilde bekeren. Hij herbouwde er eind zevende eeuw een bestaande vervallen kerk en wijdde de nieuwbouw aan Sint-Maarten. Destijds beschermheilige van de Franken, later van de stad Utrecht.
 
Schrickelik Tempeest
In 1254 werd de eerste steen gelegd voor de gotische Sint-Maartenskathedraal. Deze Domkerk zoals we die nu kennen, verving een romaanse voorganger. De bouw van de toren startte in 1321. Zo’n zeventig jaar later was het werk afgerond.
Op 1 augustus 1674 werd het schip van de kerk grotendeels verwoest door een zomerstorm – een ‘Schrickelik Tempeest’, aldus tijdgenoten. De Domtoren stond nog fier overeind. Vanaf dat moment gingen toren en kerk gescheiden door het leven.
 
Hechte band
Teun Bonenkamp heeft een hechte band met de Dom. “Zowel tijdens als na mijn studie was ik er actief als gids. Sinds vier jaar ben ik als manager Domtoren bij Utrecht Marketing ook professioneel verbonden met dit Utrechtse icoon.”
De gemeente is eigenaar van de Domtoren. “Als huurder is Utrecht Marketing verantwoordelijk voor de exploitatie. Dat doen we door dagelijks bezoekers te ontvangen, van schoolklassen tot gasten van zakelijke evenementen. Belangrijke opgave daarbij is om het verhaal van de Domtoren en de band met de stad uit te dragen, ter plaatse en online.”
 
Aan het oog onttrokken
De Dom is in de loop der eeuwen meermaals gerestaureerd. Na groot onderhoud in de jaren zeventig was de verwachting dat rond 2000 opnieuw restauratie nodig zou zijn. De ruim 112 meter hoge Dom hield het een stuk langer vol, tot ingrijpend herstel onvermijdelijk was. Restauratieaannemer Nico de Bont kreeg de opdracht en vanaf 2017 werden steigers geplaatst. Eerst rond de top, later om de rest van de toren.
“De Dom was ruim vijf jaar aan het oog onttrokken,” zegt Bonenkamp. “De restauratie is van boven naar beneden uitgevoerd. Naarmate de werkzaamheden vorderden, konden de steigers steeds verder zakken. Je merkte toen dat Utrechters zich realiseerden wat ze gemist hadden. Eens te meer bleek hoeveel de Domtoren betekent voor de inwoners én voor Utrecht.”
 
Lift
Belangrijke doelstelling van Utrecht Marketing was om de Dom ook tijdens de restauratie te verbinden met de stad. “In nauwe samenspraak met de aannemer bleef de toren toegankelijk, met uitzondering van de COVID-periode. Door de steigers kon er aan de buitenkant een bezoekerslift gebouwd worden, mede mogelijk gemaakt door de Utrechtse verzekeraar asr. Zo was de top van de Dom ook bereikbaar voor mensen die geen trap kunnen lopen.”
 
Dom-tattoo
Tijdens de restauratie vonden tal van activiteiten plaats, zoveel mogelijk in samenwerking met Utrechtse organisaties en bedrijven. “Memorabel was het concert van Kensington bovenop de Dom in 2022. Aanleiding was de 900ste verjaardag van Utrecht. Verder was de toren onder meer pop-upbioscoop, café-voor-een-dag en tattoostudio. Op 4 oktober lieten ruim 250 mensen een Dom-tatoeage zetten. Uit de verhalen bleek hun trots op de stad de belangrijkste drijfveer.”
 
Fundraising
Bij de werkzaamheden is veel materiaal verwijderd. Door het initiatief ‘Van Dom tot Steengoed’ krijgt dit een duurzame herbestemming. Van het restmateriaal zijn grote en kleinere kunstwerken gemaakt. Ook beschadigde ornamenten waren – en zijn – te koop. De opbrengst komt ten goede aan de restauratie.
De Stichting Utrechts Eigendom mobiliseerde het lokale bedrijfsleven. “Bijvoorbeeld door fundraising via het jaarlijkse Domdiner. Bedrijven kochten tafels of stoelen voor dit event. Samen met een loterij en een veiling leverde dit elk jaar weer een substantieel bedrag op.”
 
Superspectaculair
Aan het einde van de zomer was ook de laatste steiger verdwenen. Sindsdien toont de Utrechtse Dom zich weer in volle glorie. Op 9 november 2024 werd de toren officieel teruggegeven aan de stad tijdens de viering van Sint-Maarten.
De manier waarop trok landelijk de aandacht. “Koningin Máxima ontstak de nieuwe verlichting. Die zorgt ervoor dat het gebouw nog beter tot zijn recht komt.”
Is de basisverlichting al superspectaculair, er zijn ook mogelijkheden voor speciale uitlichtingen in kleur. “Die bewaren we voor bijzondere gelegenheden,” stelt Bonenkamp. “Denk aan Koningsdag of de viering van Sint Maarten.”
 
Mooiste slotakkoord
Samen met Willem-Alexander – toen nog kroonprins – was Máxima er ook bij toen koningin Beatrix in 2013 de nieuwe verlichting in de Domtoren ontstak. “Aanleiding was de viering van de Vrede van Utrecht. We zijn erg blij dat zij opnieuw aanwezig wilde zijn en nu zelf de Dom in het volle licht zette - letterlijk en figuurlijk. De stad had zich geen mooier slotakkoord van de restauratie kunnen wensen.”
 

2000 JAAR GESCHIEDENIS
Ook als locatie voor bijzondere events profiteert de Domtoren van de ingrijpende restauratie. “Het vernieuwde glas in lood maakt de Michaëlskapel nog fraaier,” weet Bonenkamp. Deze voormalige privékapel van de bisschop is de belangrijkste troef voor het organiseren van bijeenkomsten. “Gasten zijn telkens verrast dat de toren beschikt over zo’n grote ruimte. In een historische entourage met moderne faciliteiten vinden hier onder meer diners, borrels en presentaties plaats voor groepen tot 100 personen.”
 
Daarbij zoekt Utrecht Marketing nadrukkelijk naar samenwerking met andere erfgoedlocaties op het Domplein. “Bijvoorbeeld met de Domkerk en DOMunder. Door elkaars kenmerken en faciliteiten te combineren, wordt ons gezamenlijke aanbod nog sterker. Bij evenementen proberen we altijd een link te leggen met de historie. Gasten zijn zich er zo van bewust dat deze plek 2000 jaar geschiedenis herbergt.”

delen: